از باغچه‌های پشت بامی چه می‌دانید؟

داشتن یک باغچه کوچک روی پشت بام شاید آروزیی بود که در خیال‌ها پرورانده می‌شد و کسی فکر نمی‌کرد روزی به واقعیت برسد. چون بر این تصور بودند که چنین آرزویی از واقعیت به دور است. برای آدم‌های ساکن در آپارتمان‌های 70، 80 متری داشتن باغچه یک خیال خوش است. تصور اینکه در یک آلاچیق رویایی بنشینند و صدای آب‌نما هوش را از سرشان ببرند و وسط یک روز خوش آب و هوا به درخت و گل‌های رنگی خانه خیره شوند.

این روزها داشتن یک باغچه کوچک روی زمین یا پشت بام که حال آدم را میان این همه دود، سرب و شلوغی خوب کند شاید کار چندان سختی نباشد؛ اما نیاز به اراده می‌خواهد و یک‌مقدار هزینه، تا بتوان یک جای دنج و خوش آب و هوا برای وقت‌هایی که دلتنگ رنگ‌ها می‌شوید و می‌خواهید در خانه سبز خود خلوت کنید به دست آورد.

باغ‌های ایرانی بابل، اولین جرقه‌های گاردنینگ

گاردنینگ یا باغبانی در حال حاضر تبدیل به یک صنعت شده است. صنعتی که روز به روز در حال پیشرفت است و از گل و گل کاری روی زمین، به پشت بام‌ها و داخل خانه هم کشیده شده.

باغبانی صنعت کهنه‌ای در ایران محسوب می‌شود. شاید اگر قرار باشد خیلی از جزییات بگوییم، باید برگردیم به زمان بابل و باغ‌های ایرانی که در آن زمان به وجود آمدند؛ اما شکل علم گرای آن خیلی قدمت ندارد. پیش از این سیستم باغبانی با روش‌های قدیمی صورت می‌گرفته؛ اما در این چند سال اخیر با باز شدن راه‌های تکنولوژی به ایران، این صنعت تحول پیدا کرده است. این تحول و پیشرفت هم در بحث  ابزارآلات بوده و هم در بخش نهاده‌های کشاورزی مثل کود و سموم. در حال حاضر و با تمام پیشرفت‌ها همه چیز برای داشتن یک باغچه زیبا مهیاست به جز یک زمین بکر که خشت و آجرهای سنگی و بلندش فرصت نفس کشیدن را از ما نگرفته باشد.  

گاردنینگ، تلفیقی از چند رشته دانشگاهی

خیال نکنید چون ذوق هنری دارید و رنگ‌ها را خوب می‌شناسید می‌توانید یک باغچه زیبا با سلیقه خودتان دست و پا کنید. اگر قرار باشد طراحی و ساخت باغ با تمام ملزومات خاص آن مثل آلاچیق و آب‌نما و روشنایی صورت گیرد؛ نیاز است که شما از چند رشته به طور همزمان سر در بیاورید. در واقع گاردنینگ مراحلی دارد که در هر مرحله یک تخصص خاص مورد نیاز است. مرحله اول از طراحی محوطه شروع می‌شود که بخش زیاد آن به صنعت ساختمان ربط دارد. مثل اطلاع داشتن از سیستم‌های آب‌رسانی و روشنایی و اطلاعات زیربنایی که بدون دانستن شاخه معماری امکان‌پذیر نیست. در مرحله دوم و در بخش فضای سبز این دانش به گیاه‌شناسی وصل می‌شود و با گیاهان تزیینی مرتبط است.

بر اساس نیازهای اکولوژیک و بر اساس اقلیم‌های آب و هوایی، گیاهان مختلف شناسایی می‌شود و طبق آن گاردنینگ صورت می‌گیرد. بستر کاشت و نیاز به نور در هر گیاهی متفاوت است. به همین دلیل است که گیاهانی که در تهران استفاده می‌شود به کلی با گیاهان باغ‌های شمال کشور متفاوت است. البته در کنار گیاه شناسی یک دانش فنی برای انتقال گیاهان هم نیاز است.

مرحله سوم هم چیدمان کار است و این دقیقا مرحله‌ای است که شما باید هم خلاقیت داشته باشد و هم هنر را خوب بشناسید. در واقع این خلاقیت شماست که چطور این همه گل و وسایلی که در اختیار دارید را طوری بچینید که جلوه زیبایی داشته باشد و از حالت معمول خارج باشد.

بخش آخر هم مربوط به بحث نگه‌داری خواهد بود که بعد از طراحی و اجرا باید از باغ مراقبت کنید تا بتوانید داشته‌هایتان را نگه‌داری کنید. نیاز به کود، هرس و سم‌زدایی مرحله آخر است که می‌توانید یا خودتان این کار را یاد گرفته و انجام دهید یا اینکه به سراغ افراد متخصصی بروید که در این زمینه توانایی‌های لازم را دارا هستند.

بیشتر به آسمان نگاه کن

به شمال شهر اگر رفتید اینبار چشم‌های‌تان را بیشتر به آسمان بدوزید. درست در آخرین طبقات و  بالای آسمان خراش‌های شهرتان یک نمای سبز رنگ به چشم شما می‌آید؛ اما به دلیل فاصله زیاد ممکن است شما هیچ وقت متوجه نشوید که چه بهشتی در پشت بام خانه‌ها جا خوش کرده است. پشت بام‌هایی که به بام‌های سبز معروف است و می‌تواند علاوه بر آرامش و اکسیژن درختان، لذت بردن از تماشای شهر را هم به شما تقدیم کند.

با توجه به بلندمرتبه‌سازی سرانه فضای سبز شهری پایین آمده. برای همین باید به پشت بام‌ها پناه برد تا این سرانه را هر طور که شده بالا برد. در واقع روف‌گاردن‌ها مرهمی هستند برای کاهش فضای سبز این روزها. اما طراحی و ساخت روف‌گاردن‌ها خیلی پیچیده‌تر از طراحی یک باغ معمولی است. هر خطایی در این زمینه می‌تواند یک خطای جبران ناپذیر باشد. مثل طراوش آب به طبقات زیرین. البته باید گفت روف‌گاردنینگ در ایران خیلی نوپاست؛ اما تا به امروز خوب پیش رفته است.

اروپا و آسیای جنوب شرقی بیش از 40 سال است روف‌گاردن دارند. ولی در ایران ما نزدیک به 10 سال می‌شود به طور جدی به آن نگاه شده است. هر چند نمونه‌های قدیمی مثل برج‌های نخجوان وجود داشته؛ اما آنقدر نادر هستند که به حساب نمی‌آیند.

در حال حاضر بسیاری از ساختمان‌های در حال ساخت در طراحی خود این بحث را می‌گنجانند و هیچ محدودیتی نیست که این طراحی در یک برج 30 طبقه باشد یا در یک خانه 5 طبقه. برای همین نمی‌توان روف‌گاردن را محدود به نقاط مرفه و بالاشهر تلقی کرد. بلکه می‌توان این باغ‌های پشت بامی را بر روی هر پشت بامی داشت. در صورتی که زیر ساخت‌ها خوب باشد این اتفاق می‌افتد. روف گاردن حتی در خانه‌هایی که ساخته شده‌اند هم باز امکان‌پذیر است.

بی‌گدار به آب نزنید و تصور نکنید می‌توانید از هر گیاهی برای آنکه پشت بام را به باغچه تبدیل کنید استفاده کنید. این نکته را باید بدانید که نوع گیاهان در این نوع باغبانی خاص هستند. چراکه محدودیت عمق کاشت دارند و بستر کاشت آنها متفاوت است. عمده گیاهان استقاده شده در هر نوع گاردنینگی دائمی هستند و تنها 10 درصد آنها فصلی محسوب می‌شوند. قبل از آنکه تصمیم بگیرید یا باغ آسمانی داشته باشید بهتر است از مشاوره و راهنمایی بهره ببرید.

حساب و کتاب کنید بعد تصمیم بگیرید

گفتن همه جزییات بدون دانستن قیمت و هزینه‌ها بی‌فایده است. به هر حال باید پذیرفت باغبانی ممکن است در حیاط کوچک خانه شما هم انجام گیرد؛ اما خیلی‌ها به دلیل هزینه‌های بالا از این کار منصرف می‌شوند. در صورتی که می‌توان از نظر مالی این بخش را مدیریت کرده و با هزینه‌ای کمتر یک باغ پشت بامی داشت.

در هر صورت هزینه‌ها بسته به خواسته مردم و تکنیک‌ها متغیر است. این روزها پشت بام‌ها هم می‌توانند آلاچیق و آب‌نما داشته باشند و هم می‌توانند دکوراتیو و لوکس طراحی شوند. در این صورت و با توجه به خواسته‌ها طراحی و اجرا متفاوت می‌شود. اصولا کار ما در ابعاد شهری از 100 متر تا 1000 متر است و بیشتر از این مساحت کم‌تر پیش می‌آید. می‌توان نگاه تجکلاتی به این ماجرا نداشت و با داشتن یک فضای کوچک سبز در پشت بام هم به آب و هوای شهری توجه کرد و هم خود از زیبایی و هوای پاک آن بهره برد. کافیست نگاه خود را تغییر داده و به وجه‌های دیگر آن نگاه کنید. البته این نکته را فراموش نکنید که این گیاهان در هر صورت جاندار هستند و شما در صورت داشتن آنها مسئولیت حفظ و نگهداری درست آنها را نیز بر عهده گرفته‌اید. پس اگر می‌بینید می‌توانید مسئولیت این موضوع را برعهده بگیرید دست به کار شده و به فکر باغ آسمانی خود باشید.