معضلی به نام مصرف بي‌رويه پلاستيك

پلاستيك‌ها مانند يك بيماري مزمن به جان كره زمين افتاده‌اند چون پلاستيك بالاي چند صد سال زمان لازم دارند تا تجزيه شوند و بايد با اين بحران فاجعه‌آميز محيط‌ زيستي هرچه سریع‌تر مقابله شود. این در حالیست که فرقي نمي‌كند چه فروشگاه و چه سوپرماركت محل حتما شما هم اين صحنه را بارها و بارها ديده‌ايد زماني كه سراغ هر كالايي مي‌رويد از آبميوه و شير گرفته تا قوطي سس و نوشابه و حتي آب معدني اكثر اين بسته‌بندي‌ها پلاستيكي هستند. يعني به زبان ساده‌تر حتي اگر شما هم بخواهيد يك شهروند نمونه باشيد و به استفاده از پلاستيك نه بگوييد و دوستدار كره زمين باشيد باز هم آنقدر حق انتخاب محدودي داريد كه به ناچار بايد متقاضي استفاده از يك كالاي پلاستيكي باشيد.

پلاستيك‌هايي كه مانند خوره به جان طبيعت مي‌افتند و نه تنها چهره شهر را بسيار زشت مي‌كنند كه به اين زودي‌ها هم تجزيه نمي‌شوند و درست مثل يك زخم قديمي بر پيكر كره زمين جا خوش مي‌كنند. جالب است باوجود تمام اين شعارهايي كه مدام سر داده مي‌شود، نه شركت‌ها و نه كارخانه‌هاي توليد مواد غذايي هيچ تدابير خاصي براي جلوگيري از توليد كالاهايي كه الزاما در ظروف پلاستيك قرار دارند انجام نمي‌دهند و همچنان بيشترين كالاهاي توليد ، تسخير درپلاستيك‌ها هستند.

در حالي كه بسیار راحت مي‌شود همان‌طور كه شهروندان حق انتخاب برندهاي مختلف را دارند، شرايطي را در توليد محصولات ايجاد كرد محصولات خود را در ظروف شيشه‌اي يا كاغذي يا حتي قابل بازيافت ارائه دهند؛ اما متاسفانه اين روزها تقريبا تمام شركت‌ها و كارخانه‌اي توليد شير‌، آب، نوشابه، سس و خوراكي‌هاي مختلف ترجيح مي‌دهند به دليل به صرفه بودن از ظروف پلاستيكي به جاي ظروف شيشه‌اي استفاده كنند كه در نتيجه حق انتخاب كمتري را به مشتري‌هاي مختلف مي‌دهد.

استفاده کم‌تر از پلاستیک زمان خرید کردن

بله دريافت كيسه پلاستيكي، بعد از خريد حق مسلم شماست. چه يك بسته كوچك آدامس خريده باشيد و چه چندين كالاي بزرگ و حجيم؛ اما فراموش نكنيد بسیاری از مواقع بسياري از اين كيسه‌هاي پلاستيكي چندان كاربردي ندارند هرچند اين روزها خيلي‌ها معتقدند كه مي‌شود از آنها به جاي خريد كيسه‌هاي مختلف يا حتي كيسه زباله استفاده كرد؛ اما با اين وجود متاسفانه آنقدر حجم اين كيسه‌هاي پلاستيكي دريافتي در فروشگاه‌ها و سوپر ماركت‌هاي بزرگ زياد شده است كه واقعا حتي از نياز روزانه به‌آنها هم بيشتر شده به طوري كه حتي بعد از استفاده از آنها به عنوان كيسه‌هاي مصرفي يا كيسه زباله باز هم تعداد زيادي از آنها مازاد است و در نتيجه روانه سطل‌هاي زباله مي‌شوند.

اما سوال يا بهتر است بگوييم جاي خالي جواب اين سوال همچنان باقي است كه چرا با اين وجود خيلي از اين شركت‌ها و كارخانه‌هاي توليد همان محصولاتي را كه تقريبا هميشه در بسته‌بندي‌هاي پلاستيكي عرضه مي‌كنند را بدون تعبيه دسته مناسب روانه بازار مصرف مي‌كنند. چرا خيلي از شهروندان با وجود آنكه يك كالاي نه چندان سنگين هم خريداري كرده‌اند اما با اين وجود، براي همان يك كالا هم درخواست كيسه پلاستيكي مي‌كنند. حتي اگر فروشنده هم اين كيسه را به شما ارائه مي‌دهد خيلي ساده و محترمانه مي‌توانيد به اين خواسته نه بگوييد: «نه ممنون كيسه پلاستيكي نمي‌خواهم.» يا مثلا در فروشگاه‌هاي زنجيره‌اي بعد از اينكه خريدتان تمام شد، سعي كنيد بيشتر خريدها را در يك يا نهايت چند كيسه جا دهيد.

متاسفانه درست برعكس اين قضيه بارها و بارها مي‌بينيم بسیاری از شهروندان نه تنها اين موضوع را رعايت نمي‌كنند كه حتي تعداد كيسه‌هايي بسيار بيشتر از نيازشان بر مي‌دارند كه مثلا در آينده از آنها به عنوان كيسه زباله يا حتي خريدهاي زياد استفاده كنند! این درحالیست که می‌شود با رعایت برخی اصول ساده شما يك زخم كوچك از اين درد بزرگ كره زمين را پانسمان كنید! با چنین حرکت‌هایی می‌توان امیدوار بود تا رسيدن به روز بدون پلاستيك راه زيادي باقي نمانده به شرط آنكه يادمان باشد بسیاری از پلاستيك‌هاي به ظاهر رنگارنگي كه امروز از فروشنده‌ها مي‌خواهيم فردا در كوه انبوهي از زباله‌هاي غيرقابل بازيافت جا خوش كرده‌اند

موج تنبلي‌ که يك بار مصرف‌ها ایجاد کرده‌اند

حتما اين جمله‌ها براي شما هم آشناست: «راستي فردا كه مهمان داري چرا از  ظروف يك بار مصرف استفاده نمي‌كني كه نياز به شستن هم ندارد؟» يا: «اين سفره‌هاي يك بار مصرف خيلي راحت‌تر از پاك كردن سفره‌هاي قديمي‌اند.» يا: «بهتر است براي پيكينك و مسافرت از اين بعد از ليوان‌ها و قاشق‌هاي يك بار مصرف استفاده كنیم، راحت‌تر و سبك‌تر هم هستند.» و....

بله تقريبا محال است كه حالا كسي بگويد تا به حال به او چنين راه كارهاي مثلا راحتي پيشنهاد نداده‌اند! متاسفانه در برخي مواقع حق هم دارند چون قيمت اين ظروف يك بار مصرف پلاستيكي به قدري ارزان است كه خيلي از شهروندان با يك دو دوتا چهارتای ساده هم متوجه مي‌شوند خريداري آنها از خريد ظرف‌ها و سفره‌هاي معمولي و حتي هزينه آب و مواد شوينده و شستن آنها بهتر است!

متاسفانه در حال حاضر حرف اول را راحتی می‌زند. حتی اگر این راحتي به قيمت ويراني و تخريب تدريجي كره زمين تمام شود. متاسفانه اين موج با چنان سرعت وحشتناكي به راه افتاد كه حالا جا ماندن از آن تقريبا محال است. ايام سوگواري مثل محرم و صفر، ‌ايام جشن، تعطيلات، سيزده بدر، مسافرت، مهماني، جشن تولد و... تقريبا بعد از پايان بيشتر اين مراسم تنها چيزي كه بيشتر از هميشه جلب توجه مي‌كند، كوه ظروف يك بار مصرفي است كه پشت سر هم تلنبار شده تا مثلا صاحب مجلس راحت‌تر باشد و نيازي به شستن و خشك كردن و جمع و جوركردن ظرف‌ها هم نداشته باشد.

حالا شايد راحت‌تر بتوانيد با اين آمار كنار بياييد. آماري كه مي‌گويد بالا بودن سرانه مصرف ظروف پلاستیکی در کشور ما باعث شده است ایران جزو ۱۰ کشور اول دنیا از نظر مصرف پلاستیک باشد.

تمام اين حرف‌ها و آمارها در حالی است که در ایران نه تنها هیچ برنامه خاصی براي کاهش مصرف کیسه‌های پلاستیکی وجود ندارد، كه حتي شواهد نشان می‌دهد مصرف این محصول بیشتر هم شده است. اگرچه برخی تولیدکنندگان تلاش کرده‌اند فرهنگ استفاده از کیسه‌های قابل بازیافت و بدون تخریب پذیري محيط زيست را به وجود آورند، اما این تلاش‌ها تاکنون چندان موفقیت‌آمیز نبوده است. چون اين روزها کیسه نایلون و ظروف یک بار مصرف پلاستیکی عضو ثابت كيسه‌هاي خريد ما در فروشگاه‌ها و مغازه‌هاي مختلفي هستند.

از خودمان شروع کنیم

21تیر ماه در تقویم رسمی کشور نه اما در شبکه‌های اجتماعی و بین فعالان محیط زیست به نام روز «بدون نایلکس» نام‌گذاری شده است. روزي براي نه گفتن به يكي از اختراعات بشر كه بي‌شك غيرقابل جبران‌ترين ضربه ممكن را به پيكره محيط زيست زده است. روز بدون نايلكس هر چند در ظاهر خيلي شعاري و حتي شايد غيرقابل باور باشد؛ اما واقعا با يك عزم جدي و از همه مهم‌تر آشنايي با معضل بزرگي كه شايد در آينده‌اي نه چندان دور زندگي خيلي از ما را تحت تاثير قرار دهد، مي‌شود تا اندازه‌اي جلوي اين فاجعه زيست محيطي را گرفت.

كار چندان سختي نيست. در يك پياده‌روي عصرگاهي وقتي از مقابل جاهاي مختلفي مثل دانشگاه‌ها يا اغذيه فروشي‌ها يا مدرسه‌ها و مهدهاي كودك عبور مي كنيد، كمي به زباله‌ها يا سطل زباله نزديك اين محل‌ها دقت كنيد. مي‌بينيد انواع بطري‌هاي آب و نوشيدني، شير، پلاستيك، پوست چيپس و پفك و ساندويچ، قاشق‌ و چنگال و ليوان يك بار مصرف و.... روی هم تلنبار شده‌اند. زباله‌هايي كه به خوبي و با همان زبان بي‌زباني درد بزرگي را فرياد مي‌زنند. دردي كه صدايش آنقدر بلند است كه قرار است تا 400 سال در گوشه‌اي از دل خاك جا خوش كند. باور كنيد كار خيلي سختي نيست. فقط شعار يك روز معمولي را كمي جدي بگيريد. همه روزها مي‌تواند 21 تير باشد. همه روزها، مي‌تواند روز بدون نايلكس باشد. روزي براي حذف هميشگي كيسه‌هاي پلاستيكي از طبيعت. فقط کافیست از خودمان شروع کنیم.