موبایل‌هایی که اسیرمان کرده‌اند

وابستگی از جمله صفت‌هایی است که هم کم آن می‌تواند مضر و زیان‌آور باشد و هم زیاد آن. برای همین داشتن یک تعادل درست و اصولی دراینباره امری مهم خواهد بود. در غیر این صورت مشکلاتی را به همراه خواهد آورد که به این سادگی‌ها نیز نمی‌توان از روی آن عبور کرد. از جمله وابستگی‌هایی که این روزها بسیاری را به خود گرفتار کرده است؛ وابستگی به گوشی‌های همراه بوده که روز به روز هوشمندتر، پیشرفته‌تر و هیجان‌انگیزتر می‌شود و به همین خاطر کنار گذاشتن آن در طول روز غیرممکن به نظر می‌رسد.

موبایل‌های امروزی، آنقدر آدم‌های این دوره و زمانه را به خود وابسته کرده است که اگر روزی آن را همراه نداشته باشند تصور خواهند کرد چیزی را گم کرده‌اند و احساس ناامنی می‌کنند. این اتفاق به هیچ‌عنوان خوشایند به نظر نمی‌رسد و معضل‌هایی را به همراه می‌آورد که ممکن است تبعات ادامه‌داری نیز داشته باشند.

متاسفانه اکثریت قریب به اتفاق حتی برای لحظه‌ای نمی‌توانند موبایل خود را زمین بگذراند! به‌طوری که بسیاری بر این باورند جنگی بین پیشرفت فنآوری و حفظ سلامتی در حال وقوع است. نبردی در مرزی مبهم. چون بارها و بارها از سوی محققان گوناگون در این زمینه گفته شده امواج تلفن همراه باعث سرطان می‌شود؛ اما اخیرا مشخص شده ابتلا به سرطان در اثر استفاده از تلفن همراه رابطۀ مستقیمی با مدت زمان استفاده از آن دارد. تحقیقاتی که می‌تواند هم یک خبر خوب و هم بد باشد. بد چون تایید دیگری بر رابطۀ بین تلفن همراه و سرطان است؛ اما خوب چون رفتار فردی در آن اهمیت پیدا می‌کند.

وابستگی که به اعتیاد شبیه است

برای همین بسیاری از متخصصان و پزشکان بر این عقیده هستند راهکار دچار نشدن به مشکلات استفاده از گوشی همراه، کم‌تر استفاده کردن از آن است. می‌بینید که راه‌حل بسیار ساده است. اگر در حد ضرورت از تلفن همراه خود استفاده کنید خطر ابتلا به سرطان هم بسیار کاهش پیدا می‌کند. اما متاسفانه وقتی پای وابستگی به گوشی به میان بیاید، تصور سرطان و حتی مرگ هم مانع استفاده نمی‌شود گوشی را به گوشه‌ای گذاشت و آن را رها کرد. نمونه‌ای از این الگو را در افراد سیگاری می‌بینید. فرد معتاد به سیگار از سرطان‌زا بودن آن مطلع است؛ اما این اطلاع باعث قطع وابستگی او نمی‌شود.

روان‌شناسان در این زمینه می‌گویند یکی از دلایلی که افراد، دچار وابستگی می‌شوند آن موضوعی که باعث وابستگی شده نیازی از او را برآورده می‌کند. برای مثال، وقتی حوصلۀ کسی سر برود و نیاز به سرگرمی داشته باشد ممکن است به سراغ گوشی خود برود و برنامه‌ای را امتحان کند. اگر این رفتار برای او لذت‌بخش باشد، تقویت شده و تکرار خواهد شد. بنابراین دفعۀ بعد که این فرد حوصله‌اش سر برود با احتمال بیشتری به سوی گوشی و آن برنامه خواهد رفت و این رفتار، رفته رفته نیرومند و نیرومندتر می‌شود تا جایی که برای به وجود آوردن احساس خوشایند قبلی بایستی بر شدت و مدت آن افزوده شود. در اینجاست که وابستگی به این وسیله به وجود می‌آید. در نتیجه وقتی فردی دچار وابستگی شود در این زمان است که نیازمند درمان خواهد بود.

بدی‌هایی که با خوبی‌هایی همراه است

اما در هر صورت این تنها یک روی سکه است. به هر حال تلفن همراه، مفید هم هست. چون اصلا تصور زندگی در روزگاری که تلفن همراه نداشتیم کمی عجیب به نظر می‌رسد. در حالی که در دهه‌های 50 و 60 بسیاری از خانواده‌ها حتی تلفن ثابت هم نداشتند. در آن زمان نوشتن نامه برای دوستان و آشنایان موضوعی عادی بود. اما در سال‌های اخیر نوشتن این نوع نامه‌ها به خاطره‌ها پیوسته است. صندوق‌های پست درون شهری و بین شهری، پاکت نامه، تمبر، باجه‌های تلفن، کارت تلفن، سکۀ دو ریالی و مانند آنها دیگر به تاریخ پیوسته است. چون با دسترسی همگانی به تلفن همراه و شبکۀ اینترنت دیگر نیازی به این موارد نیست.

جالب است وقتی موبایل پا به ایران گذاشت تا مدت‌ها هنوز بحث وابستگی به آن مطرح نبود. چراکه نیازهای واقعی افراد را برطرف می‌کرد. آسیب وابستگی به گوشی، زمانی روندی رو به رشد پیدا کرد که گوشی‌های هوشمند قابلیت‌های مختلف صوتی و تصویری و اتصال به شبکۀ اینترنت را در اختیار صاحبان‌‌شان قرار ‌دادند و وارد بازار شدند و روز به روز به تعداد آنها، قابلیت‌ها و توانایی‌شان هم اضافه شد. هرچه گوشی‌های موبایل امکانات بیشتری را معرفی کردند وابستگی‌ها به آنها هم بیشتر شد. در ابتدا این امکانات نیازهایی را پاسخ می‌گفت و سودمند بود. درست مثل وقتی که پس از نسل تلفن ثابت، تلفن همراه آمد و نیاز به فوریت تماس در هر مکانی را مرتفع کرد. اما حل و رفع یک مشکل می‌تواند مشکل دیگری به دنبال آورد. یعنی اگرچه برخی از برنامه‌های تلفن همراه بسیار سودمند و کاربردی هستند؛ اما بیشتر آنها برای اکثر افراد یا بدردنخور بوده یا جنبۀ تجملی، سرگرمی و تفریح دارد.

چک کردن‌های وسواس گونه گوشی همراه

حتی تغییر و تنظیم زنگ‌خورهای بدردنخور برخی از گوشی‌ها یا بارگیری و به‌روزرسانی‌های آنها و تنظیم یکی از آنها به عنوان زنگ تماس، یا تغییر دادن‌های زیاد عکس‌های پس‌زمینه، همچنین حضور و فعالیت در شبکه‌های اجتماعی گوناگون برای برخی از افراد به یک رفتار وسواسیِ دردسرساز تبدیل می‌شود. به عنوان مثال یکی از وسواس‌های تلفن همراه، توهم زنگ خوردن گوشی و چک کردن‌های مکرر آن است. وسواسی که قطعا بسیاری از کسانی که گوشی هوشمند دارند به آن گرفتار شده‌اند. اتفاقی که به عقیده برخی کارشناسان حوزه ارتباطات یکی از دلایل تأیید روند رو به رشد وابستگی به تلفن همراه این است که امروزه شاید کمترین استفاده از موبایل برای گفت‌وشنود است. برعکس سایر کاربردهایی که گوشی همراه دارد و به ویژه حضور در شبکه‌های اجتماعی و استفاده از داده‌های اینترنتی بخش عمدۀ وقتی است که طی آن موبایل مورد استفاده قرار می‌گیرد.

گوشی‌های هوشمند امروزی دیگر فقط تلفن نیستند. آنها کیف پول، فکس، ایمیل، پیامک، ضبط و پخش صوت، تصویر و فیلم، ابزار خواندن متن و کتاب، آلبوم عکس، وسیلۀ بازی بویژه بازی‌های آنلاین، دفترچه تلفن، رادیو، ماشین حساب، ساعت و خیلی چیزهای دیگر هم هستند که به صورت بسیار ظریف و هوشمندانه‌ای در یک فضای بسیار کوچک جا گرفته‌اند. همین موضوع بسیار دلپذیر وجذاب است و در عین حال وابستگی به بودن گوشی را بیشتر از همیشه می‌کند. چون در طول روز ممکن است بارها و بارها به این وسایل که تمام آنها در یک جعبه کوچک قرار گرفته است نیاز پیدا شود.

تمرین ترک وابستگی به گوشی همراه کنید

در هر صورت رفع یک مشکل می‌تواند مشکلات دیگری به وجود آورد. برای مثال، با وجود دفترچه تلفن یا همان فهرست تماس‌هایی که در گوشی ذخیره داریم دیگر نیازی به قبول زحمت به حافظه سپردن این همه شماره تماس را نداریم. اما مشکل اینجاست که اگر روزی تلفن همراه خود را به همراه نداشته باشیم برخی از ما حتی یک شماره تماس ضروری از دفترچه تلفن همراه خود را حفظ نیستیم و این است وابستگی به تلفن همراه! پس برای حفظ سلامت و توانمندی‌های خودمان بیایید تمرین کنیم حداقل برای مدتی موبایل‌های‌مان را زمین بگذاریم! موبایل‌هایی که دیگر وصله جانمان شده‌ است و یک روز دوری از آن را غیرممکن می‌دانیم. در صورتی که بد نیست در هفته چند بار این دوری را امتحان کنیم و ببنیم چقدر می‌توانیم در این زمینه موفق باشیم. اتفاقی که قطعا کمک خواهد کرد در کنار خانواده و دوستان بودن، فرصت مطالعه، تماشای فیلم، ورزش کردن و... بیشتری پیدا کنید. یک بار امتحان کنید؛ قطعا ضرر نخواهید کرد.