تنبلی نکنید تا پوکی استخوان نگیرید

پوکی استخوان یک بیماری خاموش و بدون علامت است که در آن استخوان شکننده شده و بیمار، آسیب پذیرتر است و با وارد شدن نیروی کم به استخوان باعث شکسته شدن آن می‌شود. این شکستگی‌ها ناشی از شکننده شدن استخوان است. ویژگی بارز در این بیماری کاهش استحکام استخوان است. با بالا رفتن سن، املاح استخوانی در فرد کمتر و از مقاومت آن کاسته می‌شود. همچنین افرادی که کم تحرک هستند یا هیچ گونه تحرکی ندارند بیشتر از دیگران در معرض ابتلا به پوکی استخوان قرار می‌گیرند. عوامل غیرقابل کنترل در افزایش خطر ابتلا به این بیماری،‌ به طور کلی افزایش سن، زایمان‌های متعدد، اختلال در سیستم داخلی بدن به ویژه اختلال در غدد، کمبود استروژن پس از یائسگی که باعث کاهش حجم مواد معدنی در استخوان زنان و کاهش تستوسترون در مردان می‌شود را می‌توان برشمرد که خطر ابتلا به پوکی استخوان را در همه مردم دنیا افزایش می‌دهد.

نشانه‌های بیماری پوکی استخوان

ابتلا به پوکی استخوان می‌تواند منجر به افزایش بی‌رویه تخریب استخوان‌های بدن شود، بنابراین امکان تغییر کمیت بافت‌های استخوانی وجود دارد. احتمال ابتلای افرادی که داروهای گلوکوکورتیکوئیدی مصرف می‌کنند یا مبتلا به آرتروز التهابی هستند به این بیماری بیشتر است. استئوپروز شایع‌ترین بیماری متابولیک استخوان است. سازمان بهداشت جهانی، پوکی استخوان، سرطان، سکته قلبی و مغزی را به عنوان مهم‌ترین عوامل تهدید جامعه بشری معرفی کرده است.

دردهای استخوانی به خصوص درد در ناحیه ساق پا نشانه بارز این بیماری است. در بعضی مواقع پوکی استخوان به دلیل بروز بیماری‌های دیگری مانند پرکاری تیروئید، مصرف برخی داروها مانند کورتن و داروهایی که برای بیماری آسم تجویز می‌شود در طول زمان باعث بروز پوکی استخوان در بیمار خواهد شد.

شکستگی استخوان‌ها مهم‌ترین علامت ابتلا به پوکی استخوان است. یک سوم توده‌های استخوانی زنان در زمان 5 تا 10 سال پس از یائسگی تخریب می‌شوند. عوامل ارثی، نژاد آسیایی، کمبود کلسیم، استخوان‌بندی ظریف، مصرف سیگار و الکل می‌تواند در ابتلا به پوکی استخوان موثر باشد. البته احتمال ابتلای افرادی که دارای استخوان‌های محکم هستند کمتر است.

این بیماری بدون علامت در بدن افراد پیشرفت کرده و تنها زمانی که استخوان فرد بر اثر ضربه‌ای نه چندان شدید بشکند، خود را نشان می‌دهد. این بیماری می‌تواند شکستگی‌های ریز در مهره‌های پشتی کمر ایجاد کرده که به مرور تبدیل به قوز پشتی شود و همچنین در برخی موارد با افتادن مهره‌ها روی هم موجب کوتاهی قد افراد هم خواهدشد.

راهکارهای درمان و پیشگیری از پوکی استخوان

تغییر در سبک زندگی، اصلی‌ترین راهکار در جلوگیری و کنترل پوکی استخوان است. با فعالیت زیاد بدن، پیاده‌روی روزانه، داروهای درمان پوکی استخوان، ورزش‌هایی که باعث تقویت ماهیچه‌ها می‌شود و به اسکلت بدن آسیب نمی‌رساند، مکمل‌های حاوی کلسیم، فسفر، پتاسیم و استفاده کمتر از وسایل نقلیه می‌توان جلوی پیشرفت این بیماری را گرفت. استفاده از نور آفتاب که سرشار از ویتامین D است نیز یکی دیگر از راهکارهای موثر در جلوگیری از بروز این بیماری است. مصرف میوه و سبزیجات به مقدار زیاد، مصرف گوشت به خصوص گوشت سفید و لبنیات به مقدار زیاد می‌تواند در جلوگیری از پوکی استخوان کمک کننده باشد.

با انتخاب شیوه سالم زندگی می‌توان از ابتلا به پوکی استخوان جلوگیری کرد یا موجب کاهش سرعت ابتلا به آن شد. ورزش موجب حفظ استحکام توده‌های استخوانی می‌شود. بنابراین استفاده از وزنه‌های ورزشی می‌تواند منجر به تقویت استخوان‌های افراد بالغ یا حفظ توده‌های استخوانی میانسالان شود.

روند درمان طولانی بوده و نزدیک به سه تا هفت سال طول می‌کشد. بنابراین بهترین راه حل در زمینه بیماری پوکی استخوان پیشگیری از ابتلا به این بیماری است. افراد می توانند با تغذیه مناسب و تحرک کافی از ابتلا به این بیماری پیشگیری کنند.

مصرف 1500 میلی‌گرم کلسیم روزانه برای نوجوانان و زنان باردار الزامی است. دریافت کافی کلسیم برای زنان زیر 35 سال بسیار حائز اهمیت است؛ اما اغلب زنان دچار کمبود کلسیم هستند. رژیم غذایی سرشار از کلسیم، دریافت ویتامینD، تمرینات منظم ورزشی، ترک سیگار و تنظیم وزن بدن می‌تواند موجب پیشگیری از استئوپروز و عوارض آن شود.

در حال حاضر مصرف نوشابه در ایران با کشور چین برابری می‌کند و این در حالیست که آنها جمعیتی بیش از یک میلیارد نفر دارند. افزایش مصرف مواد مضر در کشور در حالی است که سرانه مصرف لبنیات که بسیار مفید بوده و در پیشگیری از بسیاری بیماری‌ها نقش موثری دارد در کشور بسیار پایین است.

نبود فرهنگ مناسب در خصوص اهمیت مصرف لبنیات از جمله علل پایین بودن سرانه مصرف لبنیات در کشور است. گران شدن محصولات لبنی هم بر این عامل افزوده و سرانه مصرف را به پایین آورده است. فرهنگ تغذیه مناسب باید از کودکی آموزش داده شود تا توده استخوانی آنها به طور مناسبی افزایش یابد.

مصرف روزانه دو لیوان شیر و یک کاسه ماست عامل موثری در افزایش حجم توده استخوانی و پیشگیری از ابتلا به پوکی استخوان است. علاوه بر مصرف لبنیات، قرار گرفتن در معرض نور آفتاب و داشتن فعالیت مناسب بدنی نیز می‌تواند به پیشگیری از ابتلا به این بیماری کمک کند.

تا 30 سالگی فرصت دارید که پوکی استخوان نگیرید

افراد برای پیشگیری از ابتلا به پوکی استخوان تنها تا 30 سالگی فرصت دارند توده استخوانی خود را افزایش دهند. روند کاهش توده استخوانی در افرادی که سابقه ژنتیکی ابتلا به پوکی استخوان داشته یا از ذخیره استخوانی مناسبی برخوردار نیستند و نیز در زنان در دوران یائسگی به دلیل کاهش هورمون‌های تخمدانی از سرعت بیشتری برخوردار است. مصرف بیش از اندازه برخی داروها از جمله ترکیبات کورتونی نیز یکی دیگر از عوامل تسریع کننده پوکی استخوان است. سن ابتلا به بیماری پوکی استخوان در مردان بالای 65 سال و در زنان بالای 45 سال است. عوامل ذکر شده به ویژه تغذیه نامناسب و عدم تحرک کافی می‌تواند سن ابتلا به این بیماری را کاهش دهد. توده استخوانی تا 30 سالگی افزایش و پس از سن 30 سالگی روند کاهشی خود را آغاز می‌کند. برای همین توصیه می‌شود افراد تا سن 30 سالگی توجه ویژه‌ای به مصرف لبنیات در برنامه غذایی خود داشته و به میزان کافی در معرض نور آفتاب به منظور ساخت ویتامین D قرار گیرند و تحرک کافی هم داشته باشند تا بتوانند ذخیره استخوانی مناسبی برای دوران کهنسالی خود به دست آورند.